Alergia pokarmowa
Alergia pokarmowa – immunologicznie uwarunkowana odpowiedź organizmu na spożyte substancje zawarte w pokarmie. Żeby stwierdzić alergię pokarmową, objawy po spożyciu konkretnych alergenów muszą być powtarzalne. Alergie pokarmowe można podzielić na IgE-zależne (typ I reakcji wg Coombsa) i IgE-niezależne (typy II, III, i IV wg Coombsa), czyli powstające z udziałem lub bez przeciwciał klasy IgE. Innym rodzajem nieprawidłowej reakcji na pokarmy jest opóźniona alergia pokarmowa, czyli nietolerancja pokarmowa.
Alergia pokarmowa może być pierwszą kliniczną manifestacją atopii, czyli genetycznie uwarunkowanej skłonności organizmu do nieprawidłowej reakcji na małe dawki alergenów, polegającej na produkcji swoistych przeciwciał klasy IgE. Alergia pokarmowa może pojawić się w każdym wieku, ale najczęściej objawia się w dzieciństwie. Wynika to z niedojrzałości u niemowląt i małych dzieci kluczowych układów, czyli układu pokarmowego i immunologicznego.
W patogenezie choroby mają udział zarówno czynniki dziedziczne, takie jak atopia, ale również zawartość w pokarmie określonych składników pożywienia, np. białek. Rozwoju alergii pokarmowej sprzyja też uszkodzenie bariery jelitowej, do którego dochodzi w wyniku zakażeń wirusowych, bakteryjnych, czy stosowania antybiotyków, co powoduje . Uważa się również, że alergii pokarmowej sprzyja zbyt wczesne wprowadzenie do diety pewnych produktów stałych oraz mieszanek mleka krowiego. Kontrowersyjna jest ocena istotności czasu karmienia naturalnego, a konkretnie znaczenia obecności alergenów spożywanych przez matkę w jej pokarmie.
Najczęściej uczulające pokarmy w Polsce to białka mleka krowiego oraz białka jaja kurzego w przypadku dzieci, u dorosłych natomiast dominują uczulenia na ryby i owoce morza oraz produkty roślinne, takie jak orzechy, pomidor, seler, niektóre przyprawy.
Objawy alergii pokarmowej
Objawy alergii pokarmowej mogą dotyczyć jednego lub wielu narządów na raz, wyróżnia się także kilka postaci klinicznych alergii pokarmowych.
Objawy alergii pokarmowej ze strony układu pokarmowego:
- obrzęk gardła, drapanie, swędzenie w gardle,
- biegunka, zaparcie, wzdęcie, ból kolkowy, uczucie przelewania w brzuchu,
- utrata łaknienia, refluks żołądkowo-przełykowy, objawy dyspeptyczne.
W niektórych przypadkach alergia pokarmowa może dawać objawy zespołu jelita drażliwego.
Objawy pozajelitowe mogą występować razem lub niezależnie od dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Należą do nich:
- alergiczny nieżyt nosa (katar, kichanie, kaszel alergiczny)
- astma (duszność, świszczący oddech)
- pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, atopowe zapalenie skóry
- alergiczne zapalenie spojówek.
Poza tym mogą pojawić się inne dolegliwości ze strony układu nerwowego, moczowego czy narządu ruchu.
Wstrząs anafilaktyczny
Alergia pokarmowa może też, jak każda alergia, przebiegać pod postacią wstrząsu anafilaktycznego. Pierwsze objawy wstrząsu anafilaktycznego to przyspieszenie bicia serca, spadek ciśnienia tętniczego, nagła biegunka, kurczowy ból brzucha, nagłe parcie na mocz. Następnie może dojść do utraty przytomności, z nawet zgonu. Jednak nie zawsze dochodzi do rozwoju pełni objawów wstrząsu anafilaktycznego.
Rozpoznawanie alergii pokarmowej
Diagnostyka alergii pokarmowej nie jest łatwa. Często objawy występują nawet kilka godzin po spożyciu pokarmów. W stawianiu rozpoznania bierze się pod uwagę dokładnie przeprowadzony wywiad, badania laboratoryjne (testy alergiczne – z krwi i testy skórne, badanie przeciwciał IgE całkowitych i swoistych), badania morfologiczne(wycinki błon śluzowych zawierające nacieki eozynofilowe), próby eliminacyjne i testy prowokacyjne.
Leczenie alergii pokarmowej
Podstawą leczenia alergii pokarmowej jest wyeliminowanie z diety szkodliwego produktu spożywczego. Niezwykle ważna jest edukacja pacjenta pod kątem umiejętnego czytania etykiet i zwracania uwagi na możliwe dodatki zawarte w pokarmie czy też pytanie w restauracji o stosowane produkty. Leki przeciwhistaminowe są skuteczne tylko w niektórych przypadkach, takich jak zespół alergiczny jamy ustnej czy występowanie IgE-zależnych objawów skórnych. Glikokortykosteroidy stosuje się w pewnych przypadkach przewlekłych postaci alergii pokarmowej, ale należy je stosować ostrożnie i tylko przez krótki czas ze względu na działania niepożądane. Odrębnym zagadnieniem jest postępowanie we wstrząsie anafilaktycznym.